Whakaraka

15020 - Perform Whakaraka assessment standard

Video examples of whakaraka you can use for 15020 - Perform Whakaraka assessment standard

maori performing arts tohu

About this standard

Whakaraka are Māori hand games played either by hand or using implements such as flax, stones and sticks. This unit standard focuses on knowledge of the tikanga and essential skills of whakaraka.

People credited with this unit standard are able to demonstrate knowledge of the tikanga of whakaraka, and perform whakaraka.

Level: 3

Credits: 6

Video transcript

[Slide says: NZQA, Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa, New Zealand Qualifications Authority. Māori Performing Arts, Unit Standard 32955, This video gives and example for Unit Standard 32955. Perform a Māori performing arts bracket with expression Level 3]

Narrator: This video gives an example for Unit Standard 32955, Perform a Māori Performing Arts bracket with expression, Level 3.

Level 3 assessment requires the student to perform 4 different items from memory demonstrating appropriate movement.

Level 3 does not require the student to perform in public to demonstrate competency.

In this example the bracket is done in a marae setting in kapa haka costume.

Students from Te Kura Kaupapa Māori o Hoani Waititi Marae in Auckland are featured in this video.

[Kapa Haka group is standing ready to perform]

[Whakaeke]

Mai i Maunganui ki Tāmaki
Mai i Tāmaki ki Maunganui
Tākiri mai te ata nā runga o Pukematekeo
O Te Pae Tūrehu, o Te Pae - (o) Te Pae o Hikurangi, o Tiriwā
Ka mātai atu ki ngā wairere, e rere rā, Waitākere
Ka puta rā ki Te Waitematā
Ngāti Whātua, karanga rā
Karanga rā

Takatakahia, hī!
Takatakahia, hī!
Takahia atu rā te ara
Ki (a) Te Uringutu, ki (a) Te Taoū, ki (a) Ngā Oho
Pūhia mai rā te hau maiangi
Hei tō mai i ngā uri o Tānerore ki Te Waitematā
Nō te taenga mai o Māhuhu-ki-te-rangi
Ki Muriwhenua, i Wairotī, i Wairotā
Ka tutū te puehu ki runga o Tumupākihi
Nō te taenga mai o Tūperiri , o Waha-akiaki
Ka tū te pakanga ki Paruroa
Ka rere rā te rau o te patu
Ki a Kiwi Tāmaki nō Te Wai o Hua
Nō te tūnga mai o Te Puru o Tāmaki
Ki Ōkahu
Nō te tūnga mai o Tumutumuwhenua
Ki Takaparawhau
Ngāti Whātua Ōrākei, tū mai rā!
E kore e riro
E kore e riro te whatutoto a Te Kawau e
Tau, tau, tau hā, ananā!

[Waiata-ā-ringa]


Ka horo te whenua
Ka horo te ngākau

“Ko Te Aho Matua te tāhuhu o tō mātou kura
Ko te reo me ōna tikanga ngā heke whakamau
Ko te whānau whānui
Ko te whanaungatanga ngā poupou.”

I waiho mai ai hei ōhaki
Mā mātou, (mā) ngā mokopuna

He muri aroha
I haea a roto i tō ngarohanga
He muri aroha
Ka mautiki koe ki te manawa, (ki) ngā hihi o te rā

Taku manaia , taku toa , te whaea o te kura
Taku manaia, taku toa, te whaea o te kura

Waipuke ana ngā wai i Ruapehu e
Ka rere ki Whangaehu, ki Whanganui e
He murimuri aroha, kei taku kahukura
Moe mai rā i te rangatiratanga o te mate

He muri aroha,
I haea a roto i tō ngarohanga
He muri aroha - He kanohi kitea, he ringa aroha -
Ka mautiki koe ki te manawa, (ki) ngā hihi o te rā

Taku manaia, taku toa, te whaea o te kura
Taku manaia, taku toa, te whaea o Waititi e

[Haka]

He aha rā ia tēnei mea, te raukura?
Me rite rānei, ki a Kawariki te whakawehiwehi?
Me rite rānei, ki a Oriini te autaia?

Te Aho Matua! Tīhorehore!
Te Aho Matua! Kei hea rā koe i roto i ahau e ngaro mai ana?

Te Ira Tangata – Takahi tangata, ko te whakaweti!
Ko Te Reo Māori – Whiua parahia, aro-kore ana!
Ko Ngā Iwi – E whakamā nei au i taku Māoritanga!
Ko te Ao – Tūkino taiao!
Āhuatanga Ako – Whakaute kore, momi hikoreti!
Te Tino Uaratanga – Ko te whakapāha - Mā tēnā ka aha?

Kei hea mai hoki te rongoā?
“Ko tōna ake kāinga te ao tuatahi
Me te kura tīmatatanga o te tamaiti!”

Me hia rā hoki te roa
O te noho ki te Kura Kaupapa Māori
E kīia ai au, he raukura?
Me kotahi rā, me kotahi wiki
Me kotahi tau, me hia rā hoki?

Ka kīia au he raukura
Ki te momi tarukino whakawairangi?
He raukura
Ki te patu wahine, tūkino tamariki?
He raukura
Ki te mahi kēnge, he mauhere ki te whare herehere?

“Aratakina au
Ki te mātāpuna o te mōhio, o te ora, o te maungārongo”

Ono ira tahi rua
“Kia tū pakari, kia tū rangatira, hei raukura”
Hei raukura, hei raukura
Au, au, he raukura rānei au? Hō!

[Whakawātea]

“Nō reira, mauria mai ngā tamariki ki te Kōhanga.”
Te tau hokorua o te Kōhanga
Te tau hokorua o te Kōhanga
I hohou te rongo ki runga o Waiwhetū
I moea te pō, kia ao ake te awatea
Kua tipu rā hei oranga mō te iwi Māori
(mō) ngā mokopuna tamariki
Pono ki te kaupapa, puna ko te reo
Kei aku kākā kura i whāngai i te waiū o te kupu kōrero
Pīpī, pīrere, purapura e, kōkiri kōkako e
Ngā pōhoi toroa o te kaupapa
Tuku mana, tuku ora, tuku iho e
Te muka, i whātuia ai taku korowai
Te korowai o te Kōhanga e, te korowai o te Kōhanga e
Kei te haere au, kei te haere au,
Kei te haere au ki te Kōhanga Reo
Kei te ako au, kei te ako au
Kei te ako au ki te Kōhanga Reo !
Papaki mai ō matimati,
Papaki mai ō matimati,
Waewae whiua ki te taha, waewae whiua ki te taha
Hei hā, hei hā pakipaki !
He waka patu ahi au, ko Hiko taku ingoa
Kāore au e patu ahi, auē te aroha
Kia rahi ake au ka patu ahi e
Kei te mura rā te tāone
Karanga te waka, karanga te waka
Karanga te waka, Hiko! Wīu, wīu, wīu !
Motokā iti rawa e, mā wai e taraiwa e?
Tangi ana, tangi ana – Uka, uka, uka!
Ka kite, e te iwi e , ka kite, e te iwi – e!
E hipi, e hipi, hei, HĪ!

Perform Whakaraka video (8:45 mins)

Watch examples of whakaraka that can be used to demonstrate the categories of: Unit standard 15020, and demonstrate knowledge and skills of whakaraka level 3.