Te Ao Haka

Tautuhinga Aromatawai Ā-Waho 2024

Te Hōputu o te Aromatawai

Mā te ākonga tētahi whakaeminga mahinga kua oti i a ia; he Rangahau, he Titonga me te Whakaaturanga, tae rā anō ki te Tātari Whai Whakaaro Waiwai (Critical Refl ective Analysis) o te titonga me te whakaaturanga. Me whai hoki e te whakaeminga mahinga te taunakitanga mō te mahi a te ākonga hei kaitito hei kaiwhakaatu.

Ko te whakaeminga mahinga tētahi kohikohinga taunakitanga e tārake nei te kitenga i tō te ākonga mōhiotanga, māramatanga, whakaaturanga, pūkenga hoki e hāngai ana ki te Paerewa Whakaaturanga o Te Hiranga Te Ao Haka.

Tāne-Rore / Hine-Rēhia

Mā te ākonga e āta tō mai ngā whakaaro me ngā mōhiotanga/āhuatanga o Tāne-Rore me Hine-Rēhia. Ko te rangahau me āta whakatakoto i te māramatanga o ngā Tipua e rua nei ki roto anō i tāna whakaaturanga, hoki i tāna titonga kia āmiki, kia aroā ngā mahinga o te ākonga.

Wāhanga 1: Te rangahau

Mā te ākonga tētahi rangahau hōhonu mō tētahi wāhanga o Te Ao Haka e whakaputa, ā, ka tika te whakaputanga mā te whakahāngai i te rangahau me ngā tukanga ōkawa (tirohia te kuputaka o Te Ao Haka mō ngā wāhanga tukanga ōkawa e tae rā anō ana, engari tē herea anake ki: ngā āhuatanga matua, ngā huānga, te titonga, ngā wāhanga, te āhua, te taioro Te Ao Haka (ncea.education.govt.nz). Mā te ākonga e ako, e tō hoki te whakaaweawenga i ōna anō whānau, hapū, iwi hoki mā ngā kōrero tuku iho, ngā pūrākau, me ngā whakapapa e āta kōrero ai i ngā orokohanga.

Ka tukuna e te ākonga āna rangahau ki tētahi tuhinga, ki tētahi whakaaturanga ā-waha RĀNEI.

Te Ao Haka glossary (external link) - ncea.education.govt.nz

Tūmahi Tuatahi - He tuhinga

• Roanga: kia kaua e iti iho i te 500 kupu.
• Taketake: me whakamana ngā mātāpuna whakaaro katoa ehara i te ākonga ake.
• Mātāpuna: me whakamana ngā mātāpuna mātāmua, mātārua hoki, tae rā anō ki ngā tohutoro, e ai ki ngā āhuatanga tohutoro ōkawa.
• Whakaaturanga: me whai ngā āhuatanga tika e mārama ai te whakatakotoranga kupu, hei tauira, ngā upoko me ngā upoko iti, ngā kōwae, ngā tapanga tītaha – hei tohutoro.
• Hōputu puka: me whai nama ngā whārangi A4.

KIA PĒNEI RĀNEI,

Tūmahi Tuatahi - He whakaaturanga ā-waha

• Roanga: kia kaua e iti iho i te 5 mēneti.
• Taketake: me whakamana ngā mātāpuna whakaaro katoa ehara i te ākonga ake.
• Mātāpuna: me whakamana ngā mātāpuna mātāmua, mātārua hoki, tae rā anō ki ngā tohutoro, e ai ki ngā āhuatanga tohutoro ōkawa.
• Kiriatatanga: me kiriata ki tētahi kāmera tū, me kounga hoki te oro, ki te taumata e taea nei, kia kaua hoki he oro ō waho atu e raru ai ngā mahi.
• Hōputu kōnae: MP4.

Wāhanga 2: Te titonga

Mā te ākonga e tito tētahi momo nō te kaupapa i kōwhiria e ia mō te wāhanga rangahau o Te Ao Haka. Ka whakaaweawetia te titonga e te kōrero tuku iho, te pūrākau, te tirohanga ā-iwi, te kōrero ā-kura/ā-whānau/ā-iwi rānei.

Me tae rā anō tēnei ki: Te waihanganga me te whanaketanga o tētahi titonga hōu (ngā kupu, te whakatakotoranga puoro, me te nekehanga kanikani, tirohia te kuputaka o Te Ao Haka mō te roanga atu o ngā kōrero Te Ao Haka | NCEA (education.govt.nz) me ōna tukanga ōkawa. Kua tukuna e ia ngā tini tauira o te whanaketanga o te mahi, te waiwai o te whai whakaaro, me te tātaritanga.

Te Ao Haka glossary (external link) - ncea.education.govt.nz

Wāhanga 3: Te whakaaturanga

Mā te ākonga e whakaatu tētahi momo titonga nō tētahi kaupapa i kōwhiria i te wāhanga rangahau o Te Ao Haka.

Me tae rā anō tēnei ki:

a) Tētahi kiriata tae noa ki te 5 mēneti te roa, o te whakaaturanga titonga a te ākonga hei takitahi e whakanuia nei, o tētahi wāhi titonga hirahira, o tētahi hōtaka wāhi titonga rānei hei whakaaturanga ā-rōpū.

Me pēnei te whakaaturanga:

• he kiriata kotahi, tē raweke nei kua kiriatatia i tētahi kaupapa whakaaturanga.
• kia kaua e roa ake i te 5 mēneti (tae rā anō ki ngā okioki i waenga i ngā whakaaturanga).
• me whakaatu ki mua i te minenga.
• me tū totoka te kāmera, me kounga te oro hoki ki te taumata e taea nei, kia kaua hoki he oro ō waho atu e raru ai ngā mahi.

Tātari whai whakaaro waiwai o te Titonga me te Whakaaturanga

He tātaritanga whai whakaaro waiwai o te (ngā) mahinga kāhore e iti iho i te 300 ngā kupu ā-tuhi, ko te whakaaturanga ā-waha RĀNEI kāhore e roa ake i te 3 mēneti, e tae rā anō ana, engari kāore e herea anake, ki te wānanga mō:

• te kōwhiringa o te momo wāhanga o Te Ao Haka.
• te titonga me te whakamahukitanga o ngā tuhinga, te tō ake i ngā kōrero me ngā mōhiohio i te whānau, te hapū, te kura me te iwi e whaimana ai ngā wāhanga mahinga.
• te whanaketanga me te whakatakotoranga o ngā oro me ngā whakaaro.
• te whai whakaaro ki ngā huānga me ngā āhuatanga o te momo i te whakaritenga o te whakaaturanga.
• te pēhea o tā te mahinga whakatinana i te whanaketanga o ngā pūkenga, te tāera, te ohia o te kaitito hoki/rānei.
• te pēhea o te whai whakaaro ki ngā wāhanga taketake o te titonga i tā te ākonga whakarite i te whakaaturanga (hei tauira, ngā kōrero tuku iho, ngā pūrākau, te tirohanga a te iwi, ngā kōrero ā- kura/ā-whānau/ā-iwi).
• he whai whakaaro matawhaiaro ki te mahinga.

He aratakinga anō mā ngā pouako

Aromatawai

Ko ngā wāhanga e 3 o te Paerewa Whakaaturanga mō Te Hiranga i Te Ao Haka e aromatawaingia nei, ko:

• te hāngai o te mātauranga me ngā pūkenga
• te WHAKAATURANGA (te ihi, te wehi, me te wana)
• te tātari whai whakaaro waiwai.

E ōrite ana te mana o ia o ēnei, ā, e pai ana kia tō ake i te taunakitanga i ngā wāhanga katoa o te whakaeminga.

Kia whakaaro ano te Kaiako mo te taha kākāhu/tūnga o te ākonga e whakaatu ana i ōna mahinga mō Te Ao Haka Te Hiranga, kia kounga hoki ngā mahi i mua i te rau atu ki te whaitua-tāpaetanga o Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa

Te Ao Haka Te Hiranga mahere aromatawai 2023

2023 mahere aromatawai [PDF, 734 KB]